Útgjöld til rannsókna og þróunarstarfs á Íslandi halda áfram að aukast

18.4.2024

Hagstofan hefur birt upplýsingar um heildarútgjöld til rannsókna og þróunarstarfs á árinu 2022 sem sýna áframhaldandi aukningu í útgjöldum milli ára. 

Alls var varið 101 milljarði króna til rannsókna og þróunarstarfs árið 2022 en það jafngildir 2,66% af vergri landsframleiðslu (VLF). 11% aukning útgjalda dugði þó ekki til að halda í við aukningu í landsframleiðslu og því lækkaði hlutfallið örlítið milli ára. 

Aukningin í krónum talið milli ára eru 9,9 milljarðar króna. Árið 2018 voru útgjöld til rannsókna og þróunar 56,9 milljarðar króna (2,01%) og nemur aukningin á fjórum árum 44,1 milljarði króna sem er 77% aukning.

Heimild: Hagstofa Íslands

Eins og myndin ber með sér er aukningin að stórum hluta til komin vegna aukinna rannsókna og þróunarumsvifa fyrirtækja. Fyrirtæki ráðstafa rúmlega 72% af heildarútgjöldum árið 2022 og hafa útgjöld þeirra aukist um 7,7 milljarða króna frá árinu áður. Aukning háskólastofnana er 1,9 milljarðar króna og aukning annarra opinberra stofnanir er óveruleg eða rúmlega 200 m.kr. Nánari sundurliðun er birt í töflunni hér að neðan. 

Heimild: Hagstofa Íslands

Hagstofan birti í þriðja sinn, síðan stofnunin tók við hagtölugerð rannsókna og þróunar, tölur um fjölda starfa og ársverk. Mikil aukning var frá 2017 til 2021, sem rímar vel við aukin heildarútgjöld. Aukning milli 2021 og 2022 er mjög lítil eða 3% sem kemur heim og saman við launaþróun þessara ára. Ef horft er á störf í rannsóknum og þróun, en ekki ársverk, þá eru 57% hjá fyrirtækjum, tæp 40% í háskólum og tæp 5% hjá öðrum opinberum stofnunum. 

Heimild: Hagstofa Íslands

Opinber stuðningur við rannsóknir og nýsköpun hefur aukist á undanförnum árum eins og sjá má af mynd hér að neðan þróun um fjárveitinga til helstu sjóða og styrkja til nýsköpunarfyrirtækja á árunum 2015-2023. Þessi aukning hefur án efa ýtt undir aukið umfang rannsókna og þróunar, sérstaklega hjá fyrirtækjum. Sjá má skýra fylgni í aukningu: milli áranna 2020 og 2021 tvöfaldast stuðningur í formi skattfrádráttar úr 5,2 í 10,4 milljarða króna. Sú fjárfesting virðist hafa skila sér þrefalt til baka því fyrirtæki juku rannsókna- og þróunarstarf sitt um ríflega þrefalda þá upphæð eða um 15,8 milljarða króna. Þó að breytingar milli 2021 og 2022 séu ekki eins miklar, þá er fylgnin jafn skýr: stuðningur í formi skattfrádráttar óx um 1,6 milljarða milli ára en útgjöld fyrirtækja til rannsókna og þróunar jukust um 7.8 milljarða króna. 

Heimild: Rannís

Ísland hefur styrkt verulega stöðu sína í samanburði við önnur Evrópuríki á síðustu árum. Meðalútgjöld 27 ríkja Evrópusambandsins til rannsókna og þróunarstarfs eru 2,24% af vergri landsframleiðslu árið 2022 , en voru 2,19% árið 2018 (sjá mynd hér að neðan). Hæst var hlutfallið í Belgíu árið 2022 eða 3,43% og er það í fyrsta skipti sem Belgía er á toppi þessa lista. Næst hæst er það í Svíþjóð eða 3,4%, þá er Austurríki með 3,2% og loks Þýskaland þar sem 3,13%. Ísland er á þessum lista meðal Evrópuþjóða í sjöunda sæti eins og það hefur verið síðustu ár. Í engu Evrópuríkjanna hefur verið eins mikil aukningin í útgjöldum sem hlutfall af vergri landsframleiðslu eins og sl. fjögur ár á Íslandi. 

Heimild: Eurostat

Ágúst H. Ingþórsson, forstöðumaður Rannís