Eysteinn Gunnlaugsson, Hanna Ragnarsdóttir, Heiðar Már Þráinsson og Róbert Ingi Huldarsson hljóta Nýsköpunarverðlaun forseta Íslands 2019

6.2.2019

Eysteinn Gunnlaugsson, meistaranemi í tölvunarfræði við Kungliga Tekniska högskolan í Svíþjóð, Hanna Ragnarsdóttir, nemi við tölvunarfræðideild Háskólans í Reykjavík, Heiðar Már Þráinsson, nemi á verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands og Róbert Ingi Huldarsson, nemi á verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands hlutu verðlaunin fyrir verkefnið Þróun á algrími til að finna örvökur í sofandi einstaklingum með því að skoða önnur lífmerki en heilarit og sannprófun á aðferð til að greina orsakir kæfisvefns með stóru gagnasafni. Leiðbeinendur þeirra voru Halla Helgadóttir og Jón Skírnir Ágústsson, yfirmenn á rannsóknarsviði Nox Medical.  Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, afhenti fjórmenningunum verðlaunin.

Verðlaunaverkefnið fól í sér þróun á nýrri sjálfvirkri greiningaraðferð, sem byggist á gervigreind, til að finna örvökur í svefni. Örvökur eru stutt tímabil í svefni sem einkennast af breytingu í heilavirkni, og er greining þeirra mikilvæg til að meta svefngæði og svefntengda sjúkdóma. Í hefðbundinni svefnrannsókn eru tekin upp ýmis lífmerki og eru þau greind af sérfræðingi til að finna meðal annars örvökur. Þetta ferli er bæði tímafrekt og ónákvæmt og eru því sjálfvirkar greiningar afar mikilvægar til að spara tíma og auka nákvæmni.

Sjálfvirk greining á örvökum er sérstaklega erfið þar sem einkenni örvaka geta verið ólík milli einstaklinga og töluvert ósamræmi er í greiningum sérfræðinga. Einnig eru örvökur stuttir atburðir og lítill hluti af heildar svefni, sem gerir gervigreindar aðferðum erfitt fyrir að læra einkenni þeirra. Einhverjar rannsóknir hafa verið gerðar á sjálfvirkri greiningu örvaka með misgóðum árangri, en vandamálið er í raun enn illa leyst. Því til stuðnings má nefna að PhysioNet, sem sér um að halda árlegar keppnir í gagnavinnslu, ákvað að verkefni keppninnar í ár væri sjálfvirk greining á örvökum, en verkefnin sem eru valin eru alltaf klínískt mikilvæg og annaðhvort óleyst eða torleyst. 

Sjálfvirka greiningaraðferðin hér felur í sér að vinna úr lífmerkjum, svo sem öndunarmerkjum og heilalínuriti, og reikna úr þeim ýmsa tölfræðilega eiginleika. Endurtæktgervitauganet var þróað og þjálfað til þess að spá fyrir um örvökusvæði út frá útreiknuðu einkennunum. Algrímið var þróað og prófað á tveimur gagnasöfnum, annars vegar opnu gagnasafni frá Physionet, og hins vegar á gagnasafni frá Nox Medical. Niðurstöður voru hvetjandi, en aðferðin okkar lenti í öðru sæti í alþjóðlegu PhysioNet keppninni, en meðal keppenda voru lið frá helstu háskólum heims, sem og fyrirtækjum eins og Philips. Algrímið virkar einnig vel á gögn Nox Medical, nákvæmni sjálfvirku greiningarinnar er sambærileg og nákvæmni milli sérfræðinga, en sjálfvirka aðferðin skilar niðurstöðum mun hraðar.

Fjögur önnur verkefni fengu sérstaka viðurkenningu:

• Áhættureiknir fyrir bráðar endurinnlagnir sjúklinga á legudeildir geðsviðs Landspítala. Verkefnið var unnið af Brynjólfi Gauta Jónssyni nema á verkfræði- og
  náttúruvísindasviði Háskóla Íslands og Þórarni Jónmundssyni, nema við raunvísindadeild Háskóla Íslands. Leiðbeinendur voru Ragnar Pétur Ólafsson, dósent á heilbrigðisvísindasviði Háskóla Íslands, Sigrún Helga Lund, tölfræðingur hjá Íslenskri erfðagreiningu og Thor Aspelund, prófessor á heilbrigðisvísindasviði Háskóla Íslands.
• Hlutverk heilahimnumastfrumna í mígreni. Verkefnið var unnið af Valgerði Jakobínu Hjaltalín, nema á verk- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands. Leiðbeinandi var Pétur Henry Petersen, dósent á heilbrigðisivísindasviði Háskóla Íslands.

• Hugbúnaður til aðstoðar við röðun skurðaðgerða. Verkefnið var unnið af Andra Páli Alfreðssyni, Gunnari Kolbeinssyni og Helga Hilmarssyni nemum á verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands. Leiðbeinendur voru Rögnvaldur Jóhann Sæmundsson, dósent á verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands, Tómas Philip Rúnarsson, prófessor á verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla Íslands og Vigdís Hallgrímsdóttir, verkefnisstjóri á aðgerðasviði Landspítla - háskólasjúkrahúsi.

• Nýjar leiðir í innnleiðingarferli stefnumótunar við eflingu máls og læsis á frístundaheimilum. Verkefnið var unnið af Fatou N'dure Baboudóttur og Tinnu Björk Helgadóttur, nemendum á félagsvísindasviði Háskóla Íslands, í samstarfi við og með stuðningi skóla- og frístundasviðs Reykjavíkurborgar. Umsjónarmaður verkefnisins var Margrét S. Björnsdóttir, aðjúnkt við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands.

Verðlaunin í ár

Nýsköpunarverðlaun forseta Íslands eru veitt árlega þeim námsmönnum sem hafa unnið framúrskarandi starf við úrlausn verkefnis sem styrkt var af Nýsköpunarsjóði námsmanna sumarið áður. Verðlaunin voru fyrst veitt 1996 og eru því nú veitt í tuttugasta og fjórða sinn.

Verðlaunin í ár eru Urban Nomad vegghillurnar eftir Jón Helga Hólmgeirsson vöruhönnuð.  Jón Helgi starfar nú sem yfirhönnuður frumkvöðlafyrirtækisis Genki Instruments auk þess sem að vinna að nýrri hönnun fyrir FÓLK.

FÓLK er nýtt hönnunarfyrirtæki sem starfar á mörkum hönnunar og sjálfbærni. Markmið FÓLKs er að þróa vörur sem ýta undir sjálfbærari lífstíl í samtali og samstarfi við hönnuði. Með hönnun má þróa lausnir sem stuðla að betri og lífvænlegri heimsmynd á margan hátt og mikilvægt er að samtalið vari frá upphafi lífsferils vörunnar til enda. Samstarf Jóns Helga og FÓLKs er dæmi um það.

FÓLK og Jón Helgi Hólmgeirsson vöruhönnuður hófu samstarf um hönnun Urban Nomad vegghillanna. Í upphafi samstarfsins var lagt upp með að hanna vöru sem færi eftir viðmiðum um sjálfbærni í hönnun (e. ‘sustainable design principles'). Samfélag okkar breytist hratt og hönnun og vöruþróun veita einstakt tækifæri til að svara margvíslegum breytingum. URBAN NOMAD vegghillur og fylgihlutir eru ekki síst hannaðar með þarfir nýrra kynslóða í huga, menntað ungt fólk býr í stórborgum, á færri fermetrum en áður og flytja oftar innan borga eða milli landa og er umhugað um umhverfismál. Markmiðið með Urban Nomad vörunum er að skapa vörur sem eru umhverfis- og samfélagsvænar og henta þeim hópi fólks sem færir sig oft úr stað.

Allir tilnefndir styrkþegar sjóðsins fengu viðurkenningarskjal undirritað af forsetanum.

Samtök iðnaðarins styrktu Nýsköpunarsjóð námsmanna við veitingu Nýsköpunarverðlauna forseta Íslands í ár.

Sjá fleiri myndir frá athöfninni á Facebook.